Sint-Jacobskerk
Het best bewaarde barokinterieur van België
De gotische Sint-Jacobskerk in de Antwerpense studentenbuurt overweldigt je als men haar barokke, marmeren interieur met 24 altaren betreedt. Dit was zichtbaar een parochiekerk van welgestelde burgers. Een van hen, Peter Paul Rubens, vond hier in 1640 zijn laatste rustplaats, met een eigen schilderij. De kunstcollectie, met ook chique grafmonumenten, prachtig kerkmeubilair en een stralende kerkschat, is ongemeen rijk. De kerk is nog altijd een pelgrimskerk voor wie naar Santiago de Compostela trekt en staat bekend om haar klassieke misvieringen. Volg de restauratie van het interieur en exterieur van de kerk via het kijkplatform en de tentoonstelling ter plaatse.
Bezoekadres
Sint-Jacobstraat 9
2000 Antwerpen
Toegangsprijzen
De kerk is gratis toegankelijk.
Openingstijden *
dagelijks: 14.00 – 17.00 u
gesloten op Kerstmis (25 december) en op nieuwjaarsdag
* De openingstijden zijn onder voorbehoud en kunnen wijzigen omwille van omstandigheden van liturgische aard.
Eucharistievieringen
Zon- en feestdagen om 9 en 10 uur
Typerend voor de liturgie is de aandacht voor traditie. De hoogmis van 10 uur wordt opgeluisterd met gregoriaanse gezangen.
Elke zaterdag tussen 15 en 17 uur: Aanbidding en biechtgelegenheid
Maandelijks een stille aanbidding van 19 tot 21 uur
Meer informatie over de pastorale en parochiale werking vindt u hier.
Info vieringen: 0494 335 444
Bereikbaarheid
te voet: vanaf het station Antwerpen-Centraal is het ongeveer 10 minuten (800 m) wandelen naar de kerk
per fiets: velo station nr. 27 (Lange Nieuwstraat). Meer informatie vindt u op www.velo-antwerpen.be
per auto: op korte loopafstand zijn diverse publieke parkings o.a. in de Eikenstraat (Q-Park Antwerpen ’t Stad/De knip).
Opgelet: houd er rekening mee dat de hele Antwerpse binnenstad een lage-emissiezone is. Meer informatie vindt u op www.slimnaarantwerpen.be/LEZ
met openbaar vervoer: vanaf het station Antwerpen-Centraal is de kerk bereikbaar met tram 11 of 24 (richting Melkmarkt – halte Sint-Jacob) of met tram 3 (richting P+R Melsele – halte Meir), 5, 9 en 15 (richting P+R Linkeroever – halte Meir). De (ondergrondse) halte Meir ligt op 4 minuten van de kerk.
Plan uw route via Google Maps
Contact
Lange Nieuwstraat 73
2000 Antwerpen
info@sintjacobantwerpen.be
tel. + 32 (0)3 232 10 32
www.sintjacobantwerpen.be
Voor individuele bezoekers
Op regelmatige tijdstippen geeft een gids een gratis rondleiding
Info via sintjacobskerk@topa.be
Via de gratis Antwerp Museum App (antwerpmuseumapp.com) worden 4 verschillende thematische audiotours aangeboden. Volwassenen hebben de keuze uit: ‘500 jaar wereldgeschiedenis in een kerk’ (historisch), ‘Veel meer dan Rubens’ (kunsthistorisch), ‘Plaats van geloof en devotie’ (religieus) en ‘Anderhalve eeuw in de steigers’ (bouwhistorisch). Voor kinderen (7 tot 12 jaar) is er de tour ‘Engeltjes en bengeltjes’.
Kostprijs: gratis
Talen: Nederlands, Frans, Engels en Duits
Audio-oortjes zijn verplicht en niet inbegrepen (ter plaatse te koop voor € 1)
Voor groepen
- tijdens de openingsuren van de kerk
- in het Nederlands, Frans, Engels, Duits, Spaans en Italiaans
- € 85 per groep voor een rondleiding van maximum twee uur
- maximum 20 personen per groep
Op voorhand te reserveren. Bij de reservatie worden afspraken op maat gemaakt.
Info en reservaties via sintjacobskerk@topa.be of tel. +32 (0)475 32 36 66
Feest!
De Sint-Jacobskerk is een feest. Een feest van marmer, grote kunst en intens geloof. U ziet aan de buitenkant een stoere, sobere kerk in late gotiek. Binnen ontdekt u een barokke schat. Wie vanuit Antwerpen de tocht aanvat naar Santiago – Sint-Jacob – de Compostela start in de Sint-Jacobskerk. Dit is dan ook een bedevaartskerk. In de middeleeuwen stond op deze plaats een gasthuis voor pelgrims.
Rijkdom
De Sint-Jacobskerk is een parochiekerk. Veel van haar parochianen waren welgestelde kooplui, bankiers en edellieden. Dat verklaart deels haar stralende rijkdom. Aan de huidige kerk wordt gebouwd in fasen, van ongeveer 1490 tot 1656, onder leiding van befaamde bouwmeesters. Dan nog verloopt niet alles zoals gepland: zo moest de afgeknotte toren (nu 55 meter hoog) ooit volgens plan hoger reiken dan die van de kathedraal… Toch vertoont de kerk een mooie architecturale eenheid.
Kanunniken
De Sint-Jacobskerk was lange tijd een zogenaamde ‘collegiale’ kerk. Dit betekent dat een ‘college’ van kanunniken haar mee beheerde en er dagelijks God aanbad. Dat deden de heren in het koor. Daar staat het prachtige en fantasierijk gebeeldhouwde gestoelte van oom en neef Quellinus, befaamde Antwerpse kunstenaars.
Barokke zwier en marmer
Dat de kunst in de Sint-Jacobskerk vooral barokke kunst is, komt ook doordat oudere kunstwerken tijdens de beeldenstormen (1566 en 1581) zijn vernield. Nadien wordt de kerk weer ingericht. En dat gebeurt met barokke meubels: biechtstoelen, een preekstoel, communiebanken… Het mag wat kosten, vertellen de meer dan honderd marmersoorten en de werken van grote kunstenaars. Dat alles is er nog omdat in de Franse tijd een priester slim trouw zweert aan de Franse Republiek. Hierdoor blijft de kerk gevrijwaard van plundering en verkoop. Tijdens de Tweede Wereldoorlog sneuvelen wel de meeste glasramen.
Vijf hoogtepunten
1. Altarenrijkdom
Het altaar is het middelpunt van het katholieke geloof: daar herdenkt de priester elke viering opnieuw het offer en de verrijzenis van Jezus Christus. De Sint-Jacobskerk heeft maar liefst 24 altaren. Veel ambachten en gilden hebben een eigen exemplaar, zoals de muzikanten, timmerlui en advocaten. Daar horen ook beelden van hun heiligen bij. Deze beroepsverenigingen van ambachtslui zijn in de Franse tijd afgeschaft.
2. Zwierig en triomfantelijk
De oostzijde van de kerk – met het hoofdaltaar en de grafkapel van Rubens – is momenteel in restauratie. Vanaf het najaar 2025 kan het hoofdaltaar weer bezichtigd worden.
In het hoofdaltaar staat de patroonheilige van de kerk centraal: Sint-Jacobus. Kijk naar het houten baldakijn waar God onder troont. Dat heeft de vorm van een opengewerkte… sint-jacobsschelp. Dat is typisch barokke Spielerei, zoals ook de vele schattige engeltjes in de kerk, en de rijkdom aan vruchten.
3. Het graf van Rubens
De oostzijde van de kerk – met het hoofdaltaar en de grafkapel van Rubens – is momenteel in restauratie. Vanaf het najaar 2025 kan het graf van Rubens weer bezichtigd worden.
Peter Paul Rubens woont op 300 meter van de Sint-Jacobskerk, zijn parochiekerk. Als hij in 1640 sterft, wordt hij hier begraven. In een eigen kapel, zoals wel meer families die in de 17de eeuw laten bouwen. Rubens’ nazaten laten de Onze-Lieve-Vrouwkapel optrekken, maar het schilderij met Maria als hoofdfiguur is van de hand van de meester. Ook de grootvader van burgemeester Nicolaas Rockox ligt in de Sint-Jacobskerk begraven, onder een drieluik van schilder Jan van Hemessem met een passend thema: Het Laatste Oordeel. U vindt in de Sint-Jacobskerk nog tal van grafmonumenten van parochianen uit de 17de, 18de en 19de eeuw. Voor zo’n ‘ereplaats’ betaalden zij. Stuk voor stuk vertellen grafstenen individuele verhalen van mensen die hopen dat ze ‘hun hemel hebben verdiend’.
4. Een eigen kapel
Behalve ambachten en gilden waren en zijn ook broederschappen hier thuis, met hun eigen, mooi en passend ingerichte kapel. Daar beleven de leden hun geloof. De Broederschap van Onze-Lieve-Vrouw en die van het Heilig Sacrament zijn nog actief. In de prachtige Sacramentskapel bewondert u de communiebank van de beeldhouwers W.I. Kerrickx en H.F. Verbruggen uit 1695: zo natuurgetrouw dat je vergeet dat dit marmer is. De centrale figuur is Jezus, het Lam van God.
De Sint-Job kapel aan de zuidkant van de kerk is die van muzikanten of speellieden. Zowel het altaar als het beeldhouwwerk bevat heel wat muzikale verwijzingen. Zo toont het altaarschilderij Maria Magdalena, een van de patroonheiligen van de speelliedengilde. Op het schilderij raakt ze in vervoering door het koor en het orkest achter haar. Aan beide kanten van het schilderij houdt een engel een perfect leesbare partituur vast. Daarop staat een zevenstemmige canon van het Magnificat, een lofzang voor de maagd Maria. Het befaamde ensemble Capilla Flamenca heeft dit muziekstuk uitgevoerd.
Ontdek hier hoe dat klinkt!
5. Muurschilderingen
Oude muurschilderingen: vaak zijn ze later weggestopt achter een laag witte kalk omdat ze niet langer in de smaak vielen. Nu worden ze soms deels weer voorzichtig blootgelegd, ook in de Sint-Jacobskerk. Dat gebeurde hier in 2002, tijdens een interieuronderzoek.